jazz blues rock

Η μουσική βρίσκεται σε όλους τους ήχους της φύσης ενώ δεν υπήρξε ποτέ κάποιος ήχος που δεν ήταν μουσική. Η βουτιά ενός αλιγάτορα, η βροχή που στάζει πάνω σε ξερά φύλλα, το σφύριγμα του τρένου, η κόρνα ενός φορτηγού που ξεφυσά δυνατά στο δρόμο, οι τσιρίδες των παιδιών στις γειτονιές, το σιωπηλό μοιρολόι του ανέμου και το χάδι του ουρανού στους αμμόλοφους της ερήμου είναι… (ο κόσμος μας) που είναι η μουσική και οι άνθρωποι που είναι το τραγούδι μας λέει ο Woody Guthrie.

Το ομότιτλο τραγούδι “Before the War” προέρχεται από μία μεγάλη σε ηλικία γυναίκα από την Γερμανία που είχα γνωρίσει όταν ήμουν σε ένα καφέ στο San Remo στην Ιταλική Ριβιέρα. Καθόμουν σε ένα διπλανό τραπέζι με μερικούς φίλους μου μουσικούς από τη Νορβηγία και κάποια στιγμή μας ρώτησε από πού ήμαστε και τι κάναμε εκεί. Μετά άρχισε να αναπολεί και να μας λέει ότι: «Το συγκεκριμένο μέρος δεν έχει καμία σχέση με αυτό που ήταν παλιότερα, πριν τον πόλεμο εννοώ. Αλλά προφανώς δεν μπορείτε να το καταλάβετε αυτό μιας και είστε τόσο νέοι. Δεν έχετε ιδέα γιατί πράγμα μιλάω έτσι;» αναρωτήθηκε. Από αυτήν τη στιγμή ξεγλίστρησε μια σκέψη και συνάμα μια διάθεση για νοσταλγία μέσα μου, προερχόμενη από τη λαχτάρα των καλύτερων εκείνων χρόνων πριν όλα πάνε στραβά. Μπορεί κάποιος να τη βρει στην ιστορία ή στη φύση αλλά η πραγματική αίσθηση της νοσταλγίας θα παραμένει εκεί, τουλάχιστον για αυτούς που την έζησαν.

Γιατί να φτιάξουμε μουσική με τη φύση αντί να επαναπροσδιορίσουμε την ανθρώπινη υπόσταση μας; Τι πάει στραβά; Η ιστορία από τη Ζιμπάμπουε μας δείχνει το πως ο φόνος μπήκε σε αυτόν τον κόσμο και το τραγούδι μορφοποιείται ξεκινώντας και τελειώνοντας με τις κραυγές ενός αετού, σε ένα μοιρολόι από έναν άλλον κόσμο πέρα από τον δικό μας αλλά που είναι πάντα γύρω μας. Το «Lines on the Sand» είναι ένα εγκώμιο. Τα φυλακισμένα περιστέρια έχουν σιγήσει από τον πόλεμο της Αλγερίας στις παιδικές μνήμες του Doug. Στο μεταξύ με έναν παλμό από ηλεκτρικούς ρυθμούς προσπαθούμε να εκφράσουμε τη θλίψη μας. Ο θάνατος όμως είναι φυσικός και στα λόγια του Tlingit (φυλή ιθαγενών της βορειοδυτικής ακτής του Ειρηνικού ωκεανού) στο κομμάτι "That’s What Makes This World Dark" είναι ένα ακόμα μοιρολόι το οποίο αναφέρεται σε όλη αυτήν την χαρά και διασκέδαση που χάνουμε όταν πεθαίνουμε. Πάντα θέλουμε να είμαστε αλλού σε σχέση με το που βρισκόμαστε σήμερα και όλο αυτό μας κρατά σε μια συνεχή κίνηση. Η ανησυχία είναι η αιτία που καθορίζει τον χρόνο και ο χρόνος με τη σειρά του κάνει τη μουσική να συμβεί.

Το υπόλοιπο του δίσκου περνά το μήνυμα του μέσα από τη μουσική οπότε δεν υπάρχει κάτι το οποίο θα πρέπει να εξηγήσουμε ή να επισημάνουμε. Είμαστε ένα αυτοσχεδιαστικό ζωντανό και εξελικτικό σύνολο αλλά όχι τόσο συνηθισμένο απλά με πνευστά όργανα μπάσο και ντραμς. Δώστε σημασία στον τέταρτο ήχο, τον ήχο της φύσης που παίζει ταυτόχρονα, είναι ένα νέο στοιχείο jazz, γιατί όχι; Αυτό που προσπαθούμε να κάνουμε σε αυτόν τον δίσκο είναι να κάνουμε τους ήχους της ζωντανής φύσης μουσικό υλικό. Δεν θέλουμε να εξαναγκάσουμε τον ήχο αυτό να τοποθετηθεί έτσι απλά στη μουσική μας σαν ένα εφέ ή απλά να τον κάνουμε έναν προσιτό ήχο για το αυτί του ακροατή. Θέλουμε να μάθουμε από αυτές τις χαρακτηριστικές μουσικές δομές και μελωδίες και να παίξουμε μουσική μαζί τους. Αυτοσχεδιάζοντας μαζί τους δημιουργούμε επί τόπου αλλά πάνω σε δομές και μεθόδους που έχουμε συμφωνήσει εκ’ των προτέρων.

Ο Doug έχει ταξιδέψει στον κόσμο συλλέγοντας αυτούς τους εξωτικούς ήχους. Οι φωνές και τα soundscapes (ηχογραφημένοι ήχοι της φύσης όπως αναφέρονται στην ακουστική οικολογία) είναι από ηχογραφήσεις που προέρχονται από την Αλάσκα τη Μαδαγασκάρη την Κόστα Ρίκα την Κένυα και τη Βραζιλία. Ηχογραφώντας διάφορα πλάσματα και φυσικά περιβάλλοντα δεν είναι τόσο εύκολο όσο νομίζετε. Προσπαθήστε να πάτε σε μια ερημιά με ένα μικρόφωνο και ένα καταγραφικό μηχάνημα και τότε θα καταλάβετε ότι είναι σχεδόν αδύνατο να βρείτε ένα μέρος χωρίς να βρείτε έναν ήχο από αυτοκίνητο ή από κάποιο αεροπλάνο που να μην παρεμβάλλουν σε αυτό που θέλετε να ηχογραφήσετε. Από εκεί και πέρα είναι σαν να προσπαθείτε να κάνετε μια φωτογράφιση, πρέπει να ξέρετε πως θα στήσετε την μηχανή να ακούτε σωστά όπως όταν προσπαθείτε να εστιάσετε στο θέμα σας στην επικείμενη φωτογραφία και τέλος το πώς να αποφασίσετε το τι είναι αυτό που θέλετε να καταγράψετε.

Μετά από αυτό και πίσω στον… πολιτισμό θα πρέπει να αποφασίσουμε μαζί το τι ακριβώς θέλουμε να κάνουμε με αυτά τα δεδομένα που συλλέχθηκαν και το πώς θα καταφέρουμε να κάνουμε όλους αυτούς τους μη επεξεργασμένους και τραχείς ήχους μελωδίες και αρμονίες ως προς την υφή και μορφή τους. Το πώς θα σχεδιάσουμε αρκετά δομικά στοιχεία έτσι ώστε ο αυθορμητισμός αυτών των ηχογραφήσεων να μεταβεί χωρίς εμπόδια στην απόδοση του έργου. Η σύγχρονη τεχνολογία μας επιτρέπει να πλησιάσουμε στους ήχους της φύσης και να τους δούμε σαν ένα άμεσο μουσικό υλικό.

Συνήθιζα να λέω ότι η μουσική που φτιάχνουμε είναι ένα είδος jazz αλλά τελικά η jazz με την μορφή που την γνωρίζουμε είναι λίγο περιορισμένη σε σχέση με τον πλουραλισμό των ήχων που συναντάμε σε αυτές τις ηχογραφήσεις. Πάντως εάν αυτή η μουσική χαρακτηριστεί ως ένα είδος της jazz αυτό θα ήταν σαν αυτό που αρέσκεται να αποκαλεί ο Evan Eisenberg “Earth Jazz” με παράλληλα περιβαλλοντικά και μουσικά χαρακτηριστικά. Στο βιβλίο του The Ecology of Eden γράφει «Ανταποκριθείτε τόσο ευέλικτα στη φύση όσο ευέλικτα ανταποκρίνεται και αυτή απέναντί σας. Αποδεχθείτε την ελευθερία της φύσης σαν δική σας προϋπόθεση και δεχτείτε ότι είναι το θεμέλιο μιας βαθύτερης ανάγκης σας. Χαλαρώστε τον άκαμπτο ρυθμό σας και μάθετε να ακολουθείτε τους ρυθμούς της φύσης ή… με άλλα λόγια κουνηθείτε, χορέψτε». Αυτό δεν είναι κάτι σαν μια απλή συνταγή αλλά περισσότερο σαν μια πρόταση. Ακούστε τις κινήσεις του κόσμου και τότε θα είστε σε θέση να ξέρετε το τι πρέπει να κάνετε.

Μπορεί αυτή η Earth Jazz να μας διδάξει έναν τρόπο ο οποίος να ταιριάζει μουσικά, πολιτιστικά, ατομικά, και συλλογικά, ανταποκρινόμενη σε ένα ενδόμυχο ταξίδι για έναν κόσμο που ήταν πάντα κάτι περισσότερο από απλά ένα ανθρώπινο μέρος. Να αναπτυχθεί ένα πνεύμα όπου όλες οι παλιές παραδόσεις να αποτινάξουν τα φαντάσματα που κουβαλάν τόσα χρόνια στους ώμους τους. Θα πρέπει να έχεις το δικαίωμα να είσαι κάποιο ζώο, να έχεις έναν δικό σου βιότοπο και να σου ανήκει κάποιο τραγούδι. Πρέπει να μάθεις να αφήνεσαι τόσο όσο να συγκρατιέσαι ταυτόχρονα. Εάν η μουσική έχει σαν σκοπό να μιμηθεί την φύση τότε τι από όλα αυτά εκεί έξω να κρατήσεις και τι να απορρίψεις; Όλα αυτά τα χρώματα και οι γραμμές και… άκου! Τι θα γίνει με όλους αυτούς τους ήχους; Στην πραγματικότητα η μουσική δεν μιμείται τίποτα εκεί έξω, τώρα, έτσι δεν είναι; Ο John Cage μας λέει ότι η μουσική θα μπορούσε να μιμηθεί τη φύση ως προς τον τρόπο λειτουργίας της που το έφερε σαν παράδειγμα από αυτά που έλεγε ο Ananda Coomaraswamy (Ινδουιστής Μεταφυσικός, Φιλόσοφος, Ιστορικός) ο οποίος με την σειρά του το είχε πάρει από τον Αριστοτέλη. Ακολουθούμε τον τρόπο που λειτουργεί η φύση, έτσι μπορούμε να μάθουμε να χωρέσουμε τον κόσμο μας μέσα της, κερδίζοντας τη θέση μας μέσα σε αυτόν και όχι καταστρέφοντας αυτή τη διαδικασία. Τουλάχιστον αυτή είναι η οικολογική υποχρέωση.

Όταν πρόκειται να κάνουμε μουσική με τους ήχους της φύσης, υπάρχει ένας άλλος προβληματισμός. Γιατί να μην αφήσουμε τους ήχους αυτούς μόνους τους; Δεν είναι σαν αυτό που ο Teddy Roosevelt είπε στο χείλος του Grand Canyon, «άστο όπως είναι». Αυτό ακούγεται καλό στην άγρια φύση αλλά οπουδήποτε αλλού οι άνθρωποι ζουν μαζί με την φύση και γι’ αυτό πρέπει να μάθουμε να συσχετιζόμαστε. Στις Σκανδιναβικές γλώσσες υπάρχει μια λέξη η musisere που σημαίνει να γίνουν όλα μουσική, η μουσικοποίηση δηλαδή της ανθρώπινης θέσης στον κόσμο. Δεν είναι εύκολο όπως εύκολα τραγουδάνε τα πουλιά και ακόμα περισσότερο δεν είναι εύκολο να εμπιστευτείτε τον εαυτό σας συνθέτοντας ένα τραγούδι. Μπορείτε να γράψετε την μουσική σε μια εμπειρία σας, να μεταχειρίζεστε τα πάντα καθώς συμβαίνουν, στην κίνηση, αυθόρμητα, με έναν τρόπο όμως που έχει την δομή ενός καλλιτεχνικού έργου.

Έτσι υπάρχει ένας τρόπος να δείτε ολόκληρο τον κόσμο σαν μια τεράστια μουσική σύνθεση και οι δικές μας προσπάθειες έχουν νόημα μόνο εφόσον τεκμηριώνουν μια πορεία προς την συμφωνία αυτή η οποία συναντάται πάντα εκεί έξω. Ξεκινώντας να δώσετε μορφή στο τι μπορεί σημαίνει αυτό ενώ η μουσική ξεκινά και ταυτόχρονα χάνεστε στους δρόμους και στους ουρανούς γεμάτους από ήχους που σας πλημμυρίζουν, συνεχίστε να ακούτε και μην σταματήσετε ποτέ. Είμαστε ακόμα πριν τον πόλεμο. Καταπολεμήστε τους εχθρούς σας εσωτερικούς και μη, θυμηθείτε ποιοι είναι οι φίλοι σας και τέλος ποιος είναι ο δικός σας άγριος κόσμος έξω στη φύση με τον οποίο ταιριάζετε και ταυτίζεστε.